Wednesday, April 27, 2011

What should be the attributes of the leader ?


There is no doubt that the change in the society is brought by the people who are adored and admired by the society or who exercise political power. In the past the medium of change were kings, and the people around him, but now with the changing pace in time new personalities and faces have taken the role. Things move on and it’s like this. People might feel uneasy with the change; however with the passage of time, due to the increasing number of the supporters of change, things tend to be normal again. Unless and until any obstruction occurs in one’s life and survival, one doesn’t pay any attention on the tendency of change. This tendency goes on accepting the newness and new ideals. If we take an example of religion, several activities of the past might seem anti-religious at present. For instance, in the name of Hindu religion there was ‘Sati System’- widow woman/women were burnt alive in the funeral pyre of their dead husband, with only a general white cloth on their body after offering all their jewelry in the nearest temple. This custom continued for centuries. Our numerous mothers had undergone such a horrifying fate, they accepted this evil fate, and surrendered their life without protesting it. It was as if going against religion, traditions and customs. The people in the society believed that if they would go against of it, it would create trouble. The law of the nation was also made in the same way. Slowly and steadily people became aware that this ‘Sati System’ was inhuman which may minimize the number of women in the society and affect the reproduction cycle.  The various logics like society can’t run without women and the consciousness that to burn human alive can’t be religion; helped not only to suppress these dreadful tendencies but also to eliminate them. If anyone at present talks in support of the ‘Sati System’ which was regarded as religion in the past, the others will doubt whether s/he is sane.  The change in the level of conscious occurs in this way. The meaning of reformation is not only to replace old traditions by new ones; rather it should bring about the change in the level of consciousness of people. Furthermore, it should help in the overall development of humanity.
 True leaders should try to discourage the fallacy and superstitions by finding them and eradicating them from the society. True picture of humanity can then only be brought in front of the world. But the sad part is that, people enjoy status quo. Anything that tries to stir them from their deep slumber is protested. Everywhere great changes have been protested. We can take the example of the renowned scientist, Galileo who was nearly burnt alive for his statement that the earth moves around the sun. It was so in the past and so it is in the present. To take another illustration, the first flight of the Wright Brothers was ridiculed by the society. They claimed that such a heavy thing will never fly. This sort of predisposition against change is unfortunate. We should all try to remove such tendencies so that a better society can be envisioned.
The tendency of every activities of human being should be to touch the height of humanity, to achieve the human sentiment and to get rid of animalistic instinct. If we don’t analyze whether we became successful or not and if we thought just to make things done then we must accept that there is weakness in leadership. This applies on every sector of life, viz. social, religious, spiritual, political, educational, and administrative sector. Generally, we don’t pay attention on these issues, due to which, we are enforced to live in the state of darkness, ignorance, poverty and lack of consciousness. We should always focus on achieved or achievable goals otherwise we will be out of track from our path.
 General leaders can be found in any part of the world; however honest and true leaders are rare. The sad part is that, they are confined in narrow thinking and reticence, instead of philanthropy and generosity. Instead of the welfare of society and the benevolence of world, the interest of self and certain group is being promoted everywhere. People are used to regretting lost opportunity and time. The loss of one opportunity means the waiting of many monotonous days for the opening of new doors and possibilities.
Farsightedness should be the quality of a leader. Successful people are goal oriented. One should not flow with emotion and feelings rather they should move forward according to their reason and rationality. True leaders practice equality and do not discriminate between human beings. The love  for such leaders by their followers is long lasting on the contrary the appreciation for false leaders is who create division in humanity is only temporary like the bubbles of water. Every leader should think of future, how s/he wants to be remembered- praised or cursed. The leaders who want to make their name in the golden book of history from now on start working for the betterment of society, country and the world. Otherwise, s/he will just be like some another nameless creature crawling on the mother earth.
-Translated by: Hari Raj Adhikari




Friday, April 22, 2011

नेतृत्व गर्ने नेताको गुण कस्तो हुनुपर्छ?


                                                                                                                                  
                   यसमा कुनै अत्युक्ति छैन कि समाजमा परिवर्तन ल्याउने वाहक भनेकै समाजले मानेको व्यक्तिविशेष वा नेतृत्वदायी भूमिकामा बस्नेहरू नै हुन्। हिजो यसका संवाहक राजा, महाराजा, गुरु, आचार्य, पण्डित, पूजाहारीहरू तथा सुधारकहरू हुन्थे भने अहिले त्यसमा केही परिवर्तनसाथ नयाँ शव्द, नयाँ शैली, नयाँ व्यक्तित्व र चेहराहरू फेरिएका छन्।वस्तुत: नाम फेरिएको छ; हुन सक्छ केही काम फेरिएको किन नहोस्। यो यसैगरी चल्दै जान्छ र यसको प्रवृत्ति यस्तै हो। कहिलेकाहीँ लाग्न सक्छ कि धार परिवर्तन हुँदा वा नयाँ स्वरूप देखिँदा के-के न हुने हो कि भन्ने नलाग्ने होइन तर समयको गतिसँगै त्यसलाई आत्मसात् गर्नेहरूको जमात बढ्दै जाने स्वाभाविक प्रवृत्तिले कालान्तरमा त्यो नियमित बन्न पुग्छ त्यसमा कुनै शङ्का छैन। कसैको व्यक्तिगत जीवनमा वा रोजी-रोटीलाई वाधा नपरुञ्जेल वा त्यसमा अप्ठेरो नहुने हो भने परिवर्तनको प्रवृत्तिमा खास कसैले चासो पनि लिएका हुँदैनन्। यही प्रवृत्तिले यसैगरी नयाँपनलाई, नवीन आदर्शलाई स्वीकार्दै जान्छ। धर्मलाई नै लिऔँ न! हिजो धर्मको नाममा अनेक क्रियाकलापहरू भए हुनन् जुन आज सम्झदा धर्म विपरीतको कर्म लाग्छ। उदाहरणको लागि हिन्दुधर्मको नाममा हिजो सतीप्रथाले स्थान पाएको थियो। मरेको लोग्नेसँग जिउदै स्त्रीले चितामा भएका गरगहना सबै नजिकको मन्दिरमा चढाइ सामान्य स्वेत वस्त्र धारण गरी लाससँग बाँधिएर जल्नुपर्थ्यो। हजारौँ-हजार वर्षमात्र होइन लाखौँ वर्ष यसैगरी चल्यो, बित्यो। कैयन् हाम्रा मातृशक्तिहरूले त्यस्तो कहरलाई बेहोरे र जीवनलाई उत्सर्गित तुल्याए। उसवेला त्यसको विरोध गर्नुको अर्थ हुन्थ्यो धर्मको विरोध गर्नु। समाजका सबैको मान्यता हुन्थ्यो कि त्यसको विपरीतमा जानै हुन्न त्यसले अप्ठेरो पर्छ। राज्यको कानुन पनि त्यसैगरी बनाइएको हुन्थ्यो। विस्तार-विस्तार चेतना जाग्दै गयो कि यसले त संसारमा नारीको सङ्ख्यामा ह्रास आउँछ। सृष्टीचक्रलाई प्रभाव पार्छ। नारीविनाको संसार चल्न सक्तैन भन्ने जस्ता अनगिन्ती तर्क एवं कसैलाई जिउँदै आगोमा जलाउनु धर्म हुन सक्तैन भन्ने चेतनाले, मान्यताले गलत प्रवृत्तिलाई निरुत्साहित मात्र होइन त्यसलाई उन्मूलनै गर्न सहयोग पु-यायो। हिजो धर्म सम्झिएको त्यही कुरा आज कसैले अवलम्वन ग-यो भने वा सतीप्रथाको पक्षमा बोल्यो भने दिमाग ठीक छ या छैन भनेर सोध्न बेर छैन! चेतनाको स्तरमा परिवर्तन यसैगरी आइरहन्छ, यसै गरी भइरहन्छ। रूपान्तरणको अर्थ मात्र हिजोको विषयमा आज नयाँ प्रवृत्ति आउनु हुन सक्तैन त्यसले मानिसको अन्तर मनमा के सुधार ल्यायो वा त्यसले मानवीयताको विकासमा के सहयोग पु-यायो भन्ने कुरालाई जबसम्म ध्यान दिइदैन तबसम्म त्यो साँचो रूपको रूपान्तरण होइन भनिदिए केही फरक पर्दैन। यस्तै-यस्तै चल्दा-मिल्दा कुराहरू  संसारका विभिन्न धर्म, संस्कृतिको नाममा चलिरहेका होलान् र नजानेर स्वीकारी रहेको अवस्था पनि हुन सक्छ।
नेता वा मार्गदर्शकको भूमिका चाहाने वा त्यस स्थितिमा पुगेकाहरूले समाजबाट खोजी-खोजी विकृतिलाई, कुप्रवृत्तिलाई सबैभन्दा पहिले निरुत्साहित गर्नतिर ध्यान दिन सके संसारमा धेरैभन्दा धेरै यस्ता कार्यहरू गर्न सकिन्छ कि के भनौँ! त्यसले मानवताको जिउँदो-जाग्दो स्वरूप संसारसामु ल्याउन सकिन्छ तर दु:खको कुरा हिजो यसैगरी चल्यो आज पनि त्यसैगरी चल्छ किन टाउको दु:खाउने भन्ने प्रवृत्ति यत्र-तत्र हावी भएको कारण चलाचलीका मेला यसै गरी चल्दै जाला भन्ने जस्तो भइरहेको जुन छ त्यो दुर्भाग्यपूर्ण छ। किन हामी समाजमा देखिएका विकृति, विसङ्गतिहरू हुन् भन्ने जान्दा-जान्दै पनि त्यसलाई सच्याउन र परिस्कार गर्न पछि पर्छौ? यो हरेकले मनन गर्नु पर्ने विषय छ भन्ने तपाईँलाई लाग्दैन?  
मानिसको हरेक क्रियाकलापको प्रवृत्ति मनुष्यताको उचाइलाई छुने, मानवीय संवेदनालाई प्राप्त गर्ने तथा पशुताको स्थितिबाट मुक्ति पाउने हुन सक्नुपर्छ। यसमा हामी सफल भयौँ कि भएनौँ त्यो हेरिएन र मात्र काम चलाउने प्रवृत्ति र भावनाले ग्रस्त भएर सोच्यौँ वा सोच्छौँ भने नेतृत्वमा कमी छ भन्ने कुरालाई मान्नै पर्छ। यो जीवनको हरेक क्षेत्रमा लागू हुन्छ। चाहे हामी सामाजिक, धार्मिक, आध्यात्मिक, राजनीतिक, शैक्षिक, प्रशासनिक  जुनसुकै क्षेत्रको कुरा गरौँ त्यहाँ यो कुरा यहाँ  लागू हुने त्यहाँ  नहुने भन्ने नै छैन। धेरैजसो हामी यस दिशातर्फ ध्यान दिइराखेका हुँदैनौँ जसको कारण हामी अन्धकार, गरिबी, अभाव एवं चेतनाहीनताको अवस्थालाई प्राप्त गर्न वाध्य हुन्छौँ र सधैँ शून्यको स्थितिबाट माथि उठ्न खोज्छौँ। प्राप्त भइसकेको वा प्राप्त हुन सक्ने अवस्थालाई इन्कारेर वा नजरअन्दाज गरेर अन्यत्र दृष्टि दिनुको अर्थ हो लक्ष्यलाई चाँडो प्राप्त गर्न सक्ने अवस्थाबाट बिमुख हुनु।
हिजोआज संसारको कुनै पनि भागमा कुनै पनि क्षेत्रमा नेताहरूको कमी छैन। तर त्यहाँ सबैभन्दा ठूलो कमी छ सत्यताको, इमान्दारी र प्रवृत्तिको। समुदायको हित, समाजको कल्याण, राष्ट्र र विश्वको उपकार वा मानवमात्रको हित-कल्याणभन्दा पनि निजी स्वार्थ, एकदेशीय हितको प्रवृत्तिले व्यापकता पाएको हुन्छ यत्र-तत्र सर्वत्र! उदारता, महानताभन्दा सङ्कीर्णतामा, लघुतामा, सीमिततामा अलमलिन पुगेको देख्नुपर्दा दु:ख लाग्छ। यिनै कारणले गर्दा  कैयौँ महत्त्वपूर्ण अवसरहरू तुहिदै गइरहेका छन् त्यसको पत्तो नै हुँदैन उनीहरूलाई। समय बितिसकेपछि पछुतो गर्ने बानी परिसकेको भान पर्छ। एउटा अवसर गुम्नुको अर्थ हो पट्यारलाग्दा धेरै दिनहरूको प्रतिक्षा गर्नु पर्ने अवस्थाको सूत्रपात स्वयं आफैले गर्नु। फेरि यो पनि छ कि त्यस्तो अवसर पुन: आउने हो कि होइन के पत्तो?
दूरदर्शिता नेतृत्व गर्न चाहनेहरूको गुण हुन सक्नुपर्छ। भावना, आवेश र इच्छामा होइन उदेश्य र लक्ष्यनिर्दिष्ट भएर अगाडि बढ्न सके मात्र सफलता हात पर्न सक्छ भन्ने कुरा बुझ्न उनीहरू पछि परे भने जितबाट उनीहरू कोसौकोस टाढा हुने कुरा घाम जत्तिकै टड्कारो छ। सबैप्रति समान व्यवहारका साथै  मेरो,  उसको, हाम्रो होइन ‘राम्रो र असल भन्ने आत्मीय भावनाको अनुभूति नेतृत्व गर्नेहरूको आस गरेर बस्नेहरूले पाउन सके भने मात्र नेतृत्वको वाहवाहती हुन्छ अन्यथा त्यो केहीछिनको पानीको फोकाजस्तो हुन पुग्छ। नेतृत्व गर्न चाहनेले सधैँ ध्यान दिनु पर्ने कुरा के छ भने उसको कार्यकाल वा समयको साक्षी कोही न कोही निश्चित रूपले हुने भएकोले भविष्यमा उसको नाम कसरी लियूँन भन्ने चाहने? मानिसले स्वीकारून् वा दुत्कारुन् के चाहने? कोही नेता वा नेतृत्व गर्न चाहनेले उसलाई स्वीकारून् भन्ने चाहने हो भने आजैदेखि त्यस्तो कर्म वा सुकर्ममा आफूलाई लगाउन कम्मर कस्नुपर्छ जसले इतिहासमा स्वर्णाक्षरले उसको नाम लेखियोस् र अनेकौँको लागि उदाहरणीय व्यक्तित्व बन्न सकियोस्। असल नेताले, समाजको हित, राष्ट्रको कल्याण र विश्वको वर्चस्व चाहने व्यक्तिले छान्ने नै यही हो। अरू त इतिहासको कालखण्डमा कति आए कति गए तिनको गन्तीको के साधी! यसैले सधैँ आवश्यकता असल नेताको, असल नेतृत्वको हुन्छ कसैले बुझ्नु नबुझ्नु आर्कै कुरा हो।

                                     *******
  



Monday, April 11, 2011

माथि उठ्न सक्नुपर्छ


                         
                                                     
              धेरैजसो मानिसहरूमा एउटा गलतफहमी छ त्यो हो परम्पराको नाउँमा अनेक कुडाकङ्कडहरूलाई समेटेर त्यसैलाई सर्वोत्तम ठानी जञ्जिरमा जकडिएर बस्ने कामै नलाग्ने बानी। यो संस्कृतिको नाममा पनि हुन सक्छ, धर्मको नाउँमा पनि हुन सक्छ, राजनैतिक वाद वा कुनै पनि दर्शनमा पनि यो लागू हुन सक्छ। केवल घर वा कोठाको चौघेरामा यो सीमित छैन। यो त यस्तो हो कि  जस्तो एकथरी मानिसहरू हुन्छन् घरमा जे-जति वस्तुहरू थुप्रिएर रहेको छ त्यसलाई काम लागे पनि काम नलागे पनि कहीँ न कहीँ थुपारेर राखिराख्ने कुनै वेला जरुर काममा आउँछ भनेर। यो ठीक हो तिनीहरूमध्ये कुनै वस्तु कुनै दिन काममा पनि आउला तर त्यसैको कारणले फोहर स्याहारेर स्याहारिनसक्नु भएको छ वा ठाउँ ओगटिरहेको छ भने बुध्दिमानी ती थुप्रिएर डङ्गुर बनेका सामानहरूमध्ये काम लाग्नेलाई राख्ने र नलाग्नेलाई मिल्काइहाल्ने वा बाँड्नु पर्नेलाई बाँडिदिइहाल्ने। यसो नगर्दा वर्षौ-वर्षदेखिका काम लाग्ने, काम नलाग्ने सामानहरू कुनै कुनामा थुप्रिएर बेकारमा ठाउँ ओगटिरहेका हुन्छन्। काम लाग्ने सामानहरू छन् भने कुनै फोहरको रासमा मिल्काइराख्नु यसै पनि त ठीक होइन। होइन र? धेरै मानिसको जीवनमा यस्तै भएको छ हामी त्यसलाई बुझ्नै प्रयास गरिरहेका हुँदैनौँ । त्यस्तै कुडाकङ्कटलाई नै मानौ सबैथोक हो, सर्वस्व हो भन्ने सम्झी त्यसैमा आसक्त भइरहेका हुन्छौँ मानौँ त्यसविना संसार चल्दैन, जीवनै चल्दैन र त्यसैको अनुसरण नै जीवनको लक्ष्य हो।
करिव-करिव यस्तै हो परम्परा भन्ने कुरा। जबसम्म राम्रोलाई चिनेर जोगाड गर्नेतिर लाग्दैनौँ र कसिङ्गरस्वरूपका विकृतिलाई पनि परम्पराको नाउँमा टिकाइराख्न प्रयत्न गरिरह्यौँ भने संस्कृति धमिलिन थाल्छ। संस्कृति धमिलिनुको अर्थ हुन्छ विकृतिले जरो गाड्दै जानु। विकृतिले स्थान पाउनुको अर्थ हुन्छ मानवीयताको पतन हुनु वा ह्रासोन्मुख स्थितिले टाउको उठाउनु।
धर्म, संस्कृति, परम्पराका नामका जति पनि पर्व-उत्सवहरू छन् के तिनलाई तपाईँले गहिराइपूर्वक कहिल्यै हेर्न प्रयास गर्नुभएको छ? छ भने पनि त्यसको विश्लेषण गर्न कत्तिको भ्याउनुभएको छ थाहा छैन। यदि छैन भने शान्तचित्तले ऊहापोह गर्नु होस् तलदेखि माथिसम्म, सुरुवातदेखि अन्तसम्म। त्यहाँ मात्र मानिसको सुख, सुविधा, मोजमज्जाको विचार गरिएको छ र पशुप्राणीमाथि अत्याचार, अन्याय, पीडा र उनीहरूको आँशु बहाएर मानिसले खुसी लिन खोजेका छन् भने सम्झनु होस् त्यो संस्कृति होइन त्यो त विकृति हो। जबसम्म कुनै पशुप्राणीको आँशु र मासुमा मानिसको जीवन खुसी हुने हो भने मानिसले प्राकृतिक खुसी र आनन्दको रसास्वादन गर्न पाएकै छैन भने हुन्छ। प्राकृतिक खुसीको के वयान गर्ने? मानिसको लागि नभई नहुने खुसी, आनन्द त प्राकृतिक हुनु पर्ने हो कसैलाई दु:ख नदिएर प्राप्त गरिने स्वाभाविक किसिमको। तर त्यसलाई पाउनेतिर मानिस कमैमात्र लागेको देख्छु। किन यस्तो भइरहेको छ देख्दा, सुन्दा अति दु:ख लाग्छ। संसारका सबैजसो धर्म-संस्कृतिमा यस्ता विषयहरूलाई सुरुमा महत्त्व दिइएको थिएन तर विस्तारै-विस्तार त्यहाँ पनि विकृति पसेर सरोबर हुने अवस्था आइरहेको जताततै देखिन्छ। जुन धर्म-संस्कृतिमा दया, माया, करुणा, परोपकार, अहिंसा छैन त्यस्तो धर्म-संस्कृतिलाई कसरी राम्रोको विशेषण दिन सकिएला! कसरी उत्कृष्ट भन्न सकिएला? यही व्यक्ति-व्यक्तिमा लागू हुन्छ।धर्म-संस्कृतिको नाममा पशुपक्षीमाथि हुने घोर अत्याचार, अनाचारप्रति कहीँ बोलिदैन, कहीँ सोचिदैन भने म त भन्छु त्यहाँ केही कमजोरी छ, स्वार्थ छ, मत्स्यन्याय लागू छ।
केहीलाई छोडेर संसारको जुनसुकै ठाउँमा होस् पर्व-उत्सव भन्नासाथ पशुप्राणीको दर्द, पीडा र तिनको मारकाट र उनीहरूको दशालाई नै मनोरञ्जन भनी जबसम्म बुझिरहिन्छ, सम्झिरहिन्छ  तबसम्म संसारमा चाहेको सुख,शान्ति र आनन्द प्राप्त हुँदैन भन्ने मेरो अन्तर्हृदयदेखिकै ठम्याइ छ। पशुहत्या र मारकाटको शैली फरक होला त्यत्ति न हो ! त्यसमा कोही रमून्, त्यसैलाई धर्म सम्झियून् र मोजमज्जा सम्झियून्, त्यसैलाई सुख किन नसम्झियून्। तर कोही ब्यूझिनै पर्छ। मानवताको खिल्ली उडिरहेको छैन? बुध्दि-विवेकसम्पन्न मानिसको लागि के त्यस्ता कार्य सुहाउँदा छन्? जबसम्म जसरी मलाई काट्दा दु:ख्छ भने अरूलाई कत्ति दु:ख्छ होला, पीडा हुन्छ होला भन्ने मनमा भाव आउँदैन र करुणा, दया, मायाको अनुभूति जाग्दैन तबसम्म बुध्दि-विवेकले काम गरिरहेको छ भन्न मिल्ला? तपाईँ के भन्नु हुन्छ? बहाना नबनाउनुस्। आत्मालाई साक्षी राखेर हृदयको आवाज बोल्नु हुन्छ भने तपाईँले भन्नै सक्नु हुन्न कि अर्कालाई दु:ख दिनु ठीक हो, मार्नु ठीक हो। आखिर तपाईँको हृदयको कुनै कुनामा ईश्वरको बास त छ नि!
कत्तिको मनमा परेको होला तिनको जन्म त मानिसको आहाराकै लागि भएको हो। पशुपक्षी मानिसको आहारा हुँदै होइन किनभने मानिस प्राकृतिक रूपले शाकाहारी प्राणी हो भन्ने कुराका अनेक प्रमाणहरू वैज्ञानिकहरूले दिनानुदिन प्रस्तुत गर्दै गइरहेका छन्।तपाईँ स्वयं पनि अनुभूति  गर्न सक्नु हुन्छ आफ्नै-अङ्गप्रत्यङ्ग, पाचनप्रक्रिया, सञ्चो-विसञ्चोका अनेक अनुभवहरूबाट। भोजनको आधारमा मानिस फ्रुगीबोरसभित्र पर्दछ।आउँदा दिनमा यस विषयमा अझ अनेक प्रमाणहरू आउने छन्। मासु खाएकै कारण अनेक किसिमका रोगहरूको शिकार मानिस भइरहेको प्रमाण पनि मानिसको लागि मांसाहार प्राकृतिक खाना होइन भन्ने प्रमाण हुन सक्तैन? कत्ति मानिसमा मासु र सागपात खानुमा के फरक छ भन्ने भ्रम छ। फल खानु र फुल (Egg) खानुमा जे भिन्नता छ त्यत्तिकै भिन्नता ती दुईबीचमा छ। सागपातमा चेतना त छ तर इन्द्रिय, मस्तिष्क र हृदयको अभावमा संवेदना छैन। सागपात नखाए मानिसलाई बाँच्न गाह्रो हुन्छ। बाँच्नकै लागि पनि खानु परेकोले आफूलाई चाहिने मात्राअनुसार स्वास्थ्यलाई हेरेर सागपात, फलफूल, अन्न खानु पाप होइन। फेरि कतिपय वनस्पतिको एक हाँगा छिमले त्यसैबाट अर्को हाँगा पलाउँछ, विरुवा मर्दैन। माछा-मासु खान नपाउँदा कोही मर्दैनन!  यसैले मानिसको लागि ती मूल आहार होइनन्। एकादेशको कथा सुनेर अब काम छैन।
ईश्वर! कस्तो अन्धकार!घोर अन्धकार! कसैलाई मारेर सुख प्राप्त भएको सम्झने कस्तो विचार! अझ कहीँ त त्यसैलाई धर्म सम्झने! यदि कसैलाई मारेर धर्म हुने भए पुण्य के होला? धर्म के होला? के कहिल्यै तपाईँले सोच्नुभएको छ? अरूलाई सोध्नुभन्दा पहिले गम्भीरतापूर्वक आफैले आफैलाई सोध्नु होस्।
हरेक समाजमा यही दशा छ। कुनै वेला कसरी जन्म्यो यस्तो कुपरम्परा थाहा छैन। त्यस्तो कर्म पाप होइन भन्न एउटा न एउटा आधार निकालिहाल्छन्। कर्मकाण्डमा पल्केकाहरू, उनीहरूको आसेपासे तथा व्यवसाय-व्यापार चलाउनेहरूको समूह यस्तो कृत्यलाई चोख्याउन र निरन्तरताको लागि पछि पर्दैपर्दैन। महावीरलाई गाह्रो भयो, गौतम बुध्दलाई गाह्रो भयो। रामानुजाचार्य, मध्वाचार्य, निम्वार्काचार्यलाई गाह्रो भयो। यस्तैगरी अरू धेरैलाई गाह्रो भयो। नसकेपछि एउटा सीमित मत, वाद र दर्शनमा सीमित भइदियो।  त्यस्तो कुपरम्परालाई साथ दिनेहरूले धर्मग्रन्थकै उदाहरण दिन बेर छैन। शास्त्र रच्ने को? मानिसै होइनन्? त्यसवेलाको आवश्यकतालाई हेर्दा त्यो ठीक थियो होला। अज्ञानता र अन्धकारमा अलमल्लिएको समाजमा तथा सत्तास्वार्थको लोभमा मद्य-मांसमा जनतालाई अल्मलाएर आफ्नो शासनसत्तालाई टिकाउन सबैभन्दा भरपर्दो तौरतरिका यही थियो। कुनै बखतका लागि तयार गरिएको व्यवस्था सधैँका लागि त्यही नै हुन्छ भनेर सोच्नु हुन्छ? कदापि हुँदैन। मानिस चलाख मात्र छैन धूर्त पनि छ।  ईश्वरलाई ढाल बनाएर, जसले सृष्टि ग-यो उसैलाई साक्षी राखेर विकृत परम्परालाई संसारभर प्रोत्साहन दिइएको छ। गहनतापूर्वक विचारै नगरी त्यसलाई हुबहु चलिरहेको यदि हेर्न चाहनेहरूको जमात बढिरहन्छ भने सम्झे हुन्छ विकृतिलाई अगाँलो हाल्न हामी लालायीत छौँ। यसरी संसार कति दिन चल्ला? ईश्वर त खान्छन् भने हामी त के भन्दाभन्दै मांसाहारीहरूको जमात बढ्दा विश्वमा द्वन्द्व, हिंसा, काटमार, असहनशीलता बढदैगएको प्रति हामी कत्तिको सचेत छौँ? जस्तो आहार उस्तै व्यवहार र विचार भन्ने कुरामा रहेको वैज्ञानिकतालाई नबुझेजस्तो गर्न हुने वेला छैन। आज विश्वमा देखिदैगएको संवेदनहीनताको  पराकाष्ठा त्यसैको प्रतिफल हो भन्न कत्ति हिच्किचाउनु पर्दैन। कुपरम्परासँग जोडिएको आर्थिक लाभले कुनै पनि सरकार र राष्ट्रलाई लोभको जालमा फसाइदिएको छ। फलत: तैँचुप-मैचुपको स्थिति देखिएको होइन? यही लोभले विश्वब्रह्माण्ड खतरामा पर्न गइरहेको छ। ब्रह्माण्डीय उष्णता त्यसैको परिणति हो। संसारमा देखिदैगएका अनेक थरी घातक रोगहरूको कारक तत्त्व नै माछा-मासु हो भन्ने बताउने कैयन् वैज्ञानिक शोधहरू साक्षीस्वरूप छन्।  
                      ईश्वर कसैको रगतको पिपासु छैनन् न उनी कुनै पशुपक्षीको भागल र वलिले नै खुसी हुने हुन्। ईश्वरलाई  खुसी तुल्याउने हो भने सद्कर्ममय, परसेवामा समर्पित, सात्विक जीवन जत्तिको उपयुक्त जीवन अरू छँदै छैन। सद्कर्म नै ईश्वरको साँचो अर्चना हो, पूजा हो। परसेवा नै यज्ञ हो भन्ने दृष्टिकोणले जीवनलाई अगाडि बढाउन सक्यौँ भने जीवनमा महकता आउन थाल्दछ। जीवनमा प्राप्त हुने प्राकृतिक एवं स्वाभाविक खुसी र आनन्दको रसास्वादन तब खिल्न थाल्दछ। आफ्नो तर्फबाट प्राणीमात्रप्रति मन,वचन, कर्म कुनै पनि दृष्टिकोणले कत्ति पनि दु:ख, कष्ट नपु-याएर आफू पनि बाँचौँ, अरू पनि बाँचून् भन्ने सिध्दान्तलाई आत्मसात् गर्न सकियो भने त्यो जत्तिको सर्वोत्कृष्ट जीवन कुनै हुनै सक्तैन। यही जीवनको पूर्णता हो। सम्पूर्ण सद्शास्त्र, आचार्य, गुरु, साधु, सन्त, महात्मा, असल धार्मिक व्यक्तित्वहरूको जीवनको निष्कर्ष नै त्यही हो तर यसलाई जति समाजमा प्रचार-प्रसार गर्नुपर्थ्यो त्यो हुन नसक्दा संसार अन्धकारमा अलमलिएको छ। साँचो कुरा गर्दा कोही रिसाउँछन् कि भन्ने कसैलाई पीर छ, कसैलाई आउने भेटी अन्यत्र पो जान्छ कि भन्ने डर छ, कसैलाई आफ्नो शिष्यको जमात अरूतिर पो गइदिन्छन् कि भन्ने भय छ। राजनीतिमा लाग्नेहरूमा त अझ आफ्नो भोट काटिएला कि भन्ने चिन्ता पनि हुन्छ जसले गर्दा जीवन यसरी नै चल्ने मेला हो चल्दै जाओस् के फरक पर्छ भन्ने विचारको कारण पनि विश्वमै विकृतिहरू फैलिँदा पनि त्यसप्रति बोल्नेहरूको साहसमा कमी देखिन्छ। तर साँचो जीवनलाई आत्मसात् गर्ने हो, शान्ति, सुख, समृध्दि, अहिंसाको प्रतिष्ठापन गर्ने हो र आनन्दलाई प्राप्त गर्ने हो भने अहिले जहाँ छौँ त्यसबाट माथि उठ्नै पर्छ नउठी त्यो सम्भवै छैन। अझ आश्चर्यको साथै दु:ख त कहाँनिर लाग्छ भने पशुपक्षीको वलि, भागल गर्दै पनि रहने, आहार-विहारमा कुनै शुध्दाशुध्दिको ख्याल पनि नगर्ने अनि मठ-मन्दिर, तीर्थ, व्रत गर्नेहरूको भीड बढ्दा धार्मिक व्यक्तिहरूको बढोत्तरी हुँदैछ भन्ने जस्ता विचार, धारणा र खबरहरू आउँदा यथार्थताभन्दा आजको समाज सतही कुरामा अल्मलिन लागेकोमा चिन्ता लाग्छ। हिंसक पशुपक्षीबाट भन्दा पनि मानिसबाट मानिसै डराउनु पर्ने अवस्थाको सूत्रपातको जड कतै यसैभित्र नजानिदो तवरले छिपेको त छैन खोज्नुपर्ने समय आइसकेको छ। यसैले अन्धकार, अज्ञानता, मोहान्धताबाट माथि उठ्न आजैदेखि प्रयत्न गरौँ सम्भव छ, जरुर सम्भव छ, उठौँ, जागौँ। सबैमा यस्तो ऊर्जाशक्ति छ कि आँटेदेखि सम्भव नहुने कुनै कुरा छैन। अन्धकारबाट प्रकाशतिर अभिमुख होऔँ।
                                 ************